ประกาศเป็นเขตอุทยานฯ เมื่อวันที่ 14 เมษายน พ.ศ. 2529 มีพื้นที่ทั้งหมด 45,000 ไร่ แยกออกเป็นสองส่วน คือ เทือกเขาลำปี ประกอบด้วยภูเขาหลายลูกเรียงเป็นแนวยาว ส่วนใหญ่เป็นหินอัคนี อายุอยู่ในช่วง 60–140 ล้านปี สภาพป่าเป็นป่าดงดิบ มีพันธุ์ไม้ เช่น ไม้ยาง ตะเคียนทอง กระบาก เฟิร์น หวาย ไผ่ มียอดเขาสูงสุดคือยอดเขาขนิม สูง 622 เมตร และหาดท้ายเหมืองซึ่งอยู่ริมทะเลฝั่งอันดามัน สถานที่น่าสนใจภายในเขตอุทยานฯ ได้แก่ หาดท้ายเหมือง อยู่ในเขตสุขาภิบาลท้ายเหมือง เป็นชายหาดขนานไปกับทางหลวงแผ่นดินมีคววมยาวกว่า 13 กิโลเมตร น้ำทะเลใส เล่นน้ำได้ ช่วงเดือนพฤศจิกายนภึงเดือนกุมภาพันธ์จะมีเต่าทะเลขึ้นมาวางไข่ จึงมีกิจกรรมเดินดูเต่าไข่ในตอนกลางคืนเดือนหงาย และช่วงที่ไข่เต่าฟักเป็นตัวจะมีการปล่อยเต่าลงทะเล เรียกว่า ประเพณีปล่อยเต่า จัดขึ้นในช่วงเดือนมีนาคมของทุกปี ทุ่งเสม็ด ทางตอนกลางของหาดท้ายเหมืองเป็นป่าเสม็ดขาวล้วน ในพื้นที่ 1,000 ไร่ สภาพดินเป็นทรายขาวละเอียด น้ำตกโตนไพร เป็นน้ำตกที่มีความสูงใหญ่ เกิดจากเขาโตนย่านไทร สภาพป่าโดยรอบร่มรื่น มีต้นไม้ใหญ่ น้ำตกเขาลำปี เป็นน้ำตกขนาดกลาง มี 4 ชั้น ต้นน้ำเกิดจากเทือกเขาลำปี ชั้นล่างเป็นอ่างน้ำขนาดใหญ่มีน้ำตลอดปี และยังเป็นแหล่งชมปลาที่น่่าสนใจเพราะมีปลาหายาก อย่างเช่น ปลาพลวงชมพู รวมทั้งปลาสร้อยนกเขาแะลปลาซิวน้อยใหญ่อีกหลายชนิด